Tuesday, October 19, 2010
Tu nge Mizo chu…
Thuhma…
Vawi tam tak sawi a ni tawh a, mi ziah  chhiar tur lah a tam tawh. Inhnialna leh in hauhna a thlen a, thu ziak  hmanga indona pawh a chawkchhuak zing ta hle mai! Mahse, sawi sawi hnuah  pawh a then te hi chu kan fiah duh loh lui niin a lang. Engpawh ni se,  he thu ziak hian a chhiar tute ah “Mizo” a chianna tak tak min neih tir  se ka ti hle a ni.
Khiangte hnam ka ni a, Mizo ka ni. Kan  chhungkua in kan hriatphak chin kan thlahtute chhuan tam fe ata tawh  Mizoram a piang leh seilian, Mizoram chhul chhuak kan ni a. A lui ruam  thuk tak tak leh tlang sang tak tak te hi mahni ta anga lo chei bawl a,  thing leh mau leh nungchate pawh duat taka enkawl a, a ramin a pekchhuah  eitur chi hrang hrang hmanga lo inhnangfak thin kan ni.
Pipute ata tawh Mizo nisa a piang ka nih  avangin ka Mizo nihna hi thlanah ka la liampui dawn a. Ka duh emaw duh  lo emaw, Mizo ka ni a, ka thisen zungzam a bet tel tlat tawh anih  avangin ka thlak danglam thei tawh lo. Chuvang chuan Mizo ka nihna hi  lawm takin ka pawm a, ka pawm sathliah mai a ni lo, ka chhuang in, ka  chapo pui em em zawk a ni. American hoin American an nih an inchhuan  tluk zet a nasa in Mizo ka ni hi ka inchhuang a, ka zahpui ngai hek lo.
Mahse….
Kum zabi 20-na chhunga MAL in Mizo pa  lar bera an thlan (ka tihdik loh chuan min lo ngaidam ula) Rev  Liangkhaia lehkhabu ziah “Mizo Chanchin” kha in chhiar chuan Mizo hnam  hrang hrang leh Mizo hnahthlak hnam hrang hrang zingah Khiangte hnam hi a  lo telh ve hauh lo mai a. “Hnamdang” tih hnuaiah Khiangte chu a dah a  ni. Ka chhiar tirh chuan ka thin a rim hle mai a, khati tak khan ka lo  chapo pui ve thin a, fa tak pawh ni lovin, a lem mai maw kan lo nih?
Tih emah chuan Mizo pasaltha Taitesena  pawh Khiangte hnam asin a nih le! Khatih hun lai khan rawlthar mai chauh  ka la ni a, khawi hmunah pawh awmin, Europe a ni emaw, America a ni  emaw, Africa ram pilril ah emaw pawh awm mah ila, Mizo hnam phatsan ngai  lo tura enkawl seilen ka nih avangin ka la na hle mai. Mahse, a ziaktu  pa ber Pu Liangkhaia pawh Khiangte ve tho a ni tihte ka hriat belh leh  hnuhnawh a.
Midang thuziah te pawh ka chhiar belh  zel a, a then chuan Khiangte chu Pawih/Lai hnam peng pakhat a ni an ti  a. Hmar ho lah in “Khiangte chu Hmar hnam peng alawm” an lo ti ve bawk  a. HPC te kal vung tak tak laia an commander pakhat pawh kha Khiangte a  lo ni ve awm e. Shillong-ah College kal tura ka chhukthlak hlim pawh in  Hmar Students’ Association (HSA) hruatute’n an member a inziak lut turin  min rawn sawm ve nghe nghe a ni.
Hmanni lawka Mizo History a research ti  mek, kan thianpa pakhat in min hrilh dan chuan Myanmar-ah phei chuan  Khiangte chu ‘tribe’ anga recognize an ni a, tawng hrang neiin, khaw bik  te pawh an nei a ni a tih leh zel a. Thu a sai sa ta nuaih mai.
Kei aia Mizo an lo awm chuang lo…
Khiangte chu eng hnam peng pawh ni in,  tawng hrangte pawh lo nei mah ila, a pawi lo. Unau, hnam hrang hrang min  khaikhawm tu Mizo a awm a, chuta lungawi taka ka beh mai chuan kei aia  Mizo hi an lo awm chuang lo. A inti nei tu tu, anihna leh awmzia a  chiang apiangte hi Mizo dik tak chu kan lo ni mai. Mizo an ni tih inhre  miah lo hnam peng eng emaw zah pawh an la awm ngei ang. Chungte pawh chu  Mizo dik tak an ni tho. Mizo tih chuan zohnahthlak hnam peng hrang  hrang, tawng hrang hrang nei te pawh a huam vek a, kan leng vek a ni tih  hrechiang apiang te hi Mizo ah hian kan lungawi zual zel mai dawn niin a  lang.
Tawng hi…
Pi leh pute atanga kan lo hman ngheh  tawh, kan hmuhtheih Pathian, nu leh pate nen a kan inbiak pawhna, kan  tawng thiam hmasak ber, kan lungngaih lai ber leh kan hlim lai bera kan  au chhuah pui thin ‘kan tawng’ hi a lo hlu em em mai a. He mi chungchang  ah hian a tu a te pawh hian rilru zau tak kan put thiam a ngai a ni.  Mizo tih a lungawi lo tam tak paw’n hei hi kan chhuanlam ber a niin ka  hria a. Zohnahthlak hnam peng hrang hrang te hi Mizo vek kan ni a,  chuvang chuan kan hnam peng tawngte theuh hi Mizo tawng chu a ni ngei  mai.
Mahse, chung hnam peng hrang hrangte min  thui khawm tu tur leh kan zavai atana hman nuam tak tur tawng pakhat  “Mizo tawng” Pathianin min pe hi a lawmawm ka ti. Hetah hian Mizo hnam  peng hrang hrangte pawh kan lungawi thiam a tha hle in ka hria. Ka  thianpa, MA (Mizo), chhiar zau tak leh upa kawm hnem tak pakhatin min  hrilh dan chuan tuna kan tawng hman hi Duhlian tawng pangngai kha a ni  tawh lo a, Duhlian tawng chu thluk deuh duai duai chi a ni, Ralte tawng  nen a inchawhpawlh nasa khawp mai a, hnam peng hrang hrang tawng a tel  zauh zauh bawk a ti a. Anih duh hmel viau in ka hria a ni.
Khiangte tawng ka thiam loh avangin  Khiangte ka nihna kha a dal phah lova, ka hming bul tan nan kei phei  chuan ka hmang nghe nghe. Chutih laiin, heng tawng hrang hrangte hi Mizo  hnam ti hausa tu a ni tih hria in a ral mai loh nan humhalh thung ila.  Mizo kan nihna min tih dal saktu atan emaw kan in unauna tibo tu atan  emaw kan hmang anih erawh chuan thil tha a ni lovang.
Ka pa lama ka pi hi Pawih a ni a, ka nu  lama ka pi hi Ralte a ni thung a, ka nu te hi Hmar an ni a, kan makpa hi  Ralte Kawlni a ni in, keini Khiangte kan ni a. Ka thian tha em em, unau  ang mai a ka en, kan chhungkaw member ang hial a kan in a tal thin te  chu Rokhum, Chawngthu, Chhakchhuak leh Renthlei hnam te an ni a. Kan  thenawm hnai ah Paite leh Mara an la awm zui. Hei lo liama Zoram khawvel  insuihkhawmna ropui, Zoram Global Network ka vuah thin. Chaw kan han ei  khawm a, Mizo hnam hrang hrang leh tawng hrang nei thiau in Mizo tawng a  Pathian kan han be tlang thei leh ingngeih tak maia kan titi ho thei hi  a hlut zia ka man thiam tulh tulh ta mai.
Mizo intiduh lo te ve thung hi…
Mizo inti duh lo hnam peng hrang hrang  an tam ta hle mai, Manipur ah phei chuan heng hnam peng thenkhat te hi  “Mizo i ni” tih chuan kut tawrh phah na hial a thleng thin a ni tih  Manipur a seilian Mizo ngeiin min hrilh a ni. Mizo an inti duh lo anih  paw’n Mizo chu an ni reng tho. Mahse, kan duhthlanna hi a pawimawh em em  a, Pathian pawh in kan duhthlanna hi a dah sang in, mi a nawr lui ngai  loh a nih hi. Keini pawh in midangte duhthlanna hi chu kan zahsak ve  turah ka ngai a, Mizo nih an duh lo anih chuan Mizo in ni kan tih luih  reng a tulin ka hre lo. Kei chuan Mizo nih ka thlang a, Mizo ka ni mai.  Lusei pawh ni rawh se, Mizo nih a duh loh chuan Mizo a ni lo. Tunlai  khawvelah chuan hetiang hian ngaihdan fum fe tak kan kalpui hi a tul in  ka hria a ni.
Tanpui an ngaih laia inti Mizo…
Harsatna an tawk a, kan tanpui an mamawh  laia inti Mizo, hna an duh avang leh Mizoram quota hmanga zirna in tha a  an luh duh avanga Mizo nia inchhal, mahse hmundangah leh kan tanpui an  mamawh loh lai a Mizo inti duh leh si lo te hi Mizo ah hian i chhiar lo  ngam ang u. Hetiang mi hi mi tam tak ka hmu ta. Zirlai chu sawi lo,  University a thawk leh hnasang thawk zingah hian hetiang a ‘bak’ rilru  pu hi an tam khawp mai. Dinhmun chhe bera a din lai pawh a Mizo chu  hlimna vawr tawp a tawn lai pawh in a Mizo tho tur a ni.
Tin, thenkhat chuan North East leh India  ram hmun dangah ralthuam leh ruihhlo an zuar a, hmun danga Mizo inti  duh lo kha man chhuah an nih a, Police kuta an awm in Mizo an inti leh  a. Hetiang anih avang hian India ram khawpui hmun thenkhatah phei chuan  Mizo te tan inluah tur pawh hmuh a harsat phah ta fo mai a nih hi. Tin,  mi thenkhat Mizoram sum leh pai hmanga in lak vur duh avanga inti Mizo,  thinlung taka Mizo leh miah si lo pawh an tam hle a ni.
Hetiang hi anih avangin kan cultural  identity leh political identity hi kan thliar thiam a tul ta mai em ni  aw tiin a ngaihtuah theih. Zohnahthlak te hi unau vek chu kan ni ngei  mai, mahse political boundary in min daidang a, kan rilru puthmang leh  khawsak dan te pawh a dang chho zel a ni.  Chuvang chuan, unau kan ni  tih ah hian lungawi ila, political boundary pel a inpumkhat tum erawh hi  chuan rah tha a chhuah lo in, Mizoram chhunga chengte tan hian thil  pawi tak a thlen phah thei zawk mai lo maw?
Engpawh ni se…
Chhimbal hian rawng pakhat chauh nei ta  se mawina a nei tlem viau in ka ring. Rawng chi hrang hrang hmun khata  awm khawm chuan a mawina hi a ti zual a ni. Zohnahthlak hnam hrang  hrangte pawh hi min khaikhawm tu “Mizo” ah hian lungawi tlang ila,  chutah chuan mawi takin kan par chhuak thei ang tih ka ring a ni. Kan  harsatna theuh inhriatthiam sak ila, hmangaihna leh thatna, in unauna  leh chhungril taka in zawmna chuan ro rel zawk sela. Keini hnam tlem te,  Zohnahthlak te, he khawvel hriata kan inpho chhuah theihna awmchhun  “Mizo” tih ah hian lungawi thiam i zir ang u.
Source:Misual.com
Source:Misual.com
Subscribe to:
Comments (Atom)
 
